หนอนตายหยาก

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
             พืชล้มลุกอายุหลายปี ลำต้น ตั้งตรง สูง 20-40 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านจำนวนมาก ราก  แบบรากกลุ่มอยู่กันเป็นพวง คล้ายนิ้วมือ สีเหลืองอ่อน อวบน้ำ มีรากใต้ดินจำนวนมาก รากยาวได้ถึง 10-30 เซนติเมตร ใบ เดี่ยว เรียงแบบสลับ รูปหัวใจ ยาว 9-15 เซนติเมตร กว้าง 6-10 เซนติเมตรปลายใบแหลม โคนใบ รูปหัวใจ ขอบใบเรียบ ผิวใบ เกลี้ยงทั้งด้านบนและล่าง เส้นใบมี 10-15 เส้น ขนานกัน ระหว่างเส้นแขนงใบมีเส้นใบย่อยมาตัดขวาง ก้านใบ ยาว 5-9 เซนติเมตร ส่วนโคนพองเป็นกระเปาะ ดอกช่อ ออกที่ซอกใบ ใบประดับ รูปขอบขนาน ปลายมน ยาว 1.1-1.2 เซนติเมตร กว้าง 0.25-0.3 เซนติเมตร ก้านดอกย่อย ยาว 2-3 เซนติเมตร กลีบรวม มี 4 กลีบ สีเหลืองแกมชมพู ขนาดไม่เท่ากันเรียง 2 ชั้น ชั้นนอกมี 2 อัน รูปขอบขนาน ปลายแหลม  ยาว 1.9-2 เซนติเมตร กว้าง 0.4-0.5 เซนติเมตร มีเส้นแขนง 9-11 เส้น ชั้นในมี 2 อัน รูปไข่ ปลายแหลม ยาว 1.8-1.9 เซนติเมตร กว้าง 0.6-0.7 ซม. มีเส้นแขนง 13-15 เส้น  เกสรเพศผู้ มี 4 อัน ขนาดเท่ากัน รูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนรูปหัวใจ ขอบเรียบ ยาว 1.5-1.6 เซนติเมตร กว้าง 0.2-0.3 เซนติเมตร เกสรเพศเมีย มีรังไข่เหนือวงกลีบ  รูปไข่ ยาว 0.3-0.4 เซนติเมตร ปลายเกสรเพศเมีย ขนาดเล็ก ผลค่อนข้างแข็งสีน้ำตาลขนาดเล็ก พบตามป่าดิบแล้ง เมื่อถึงฤดูแล้ง ต้นเหนือดินจะโทรมหมด เหลือแต่รากใต้ดิน เมื่อเข้าสู่ฤดูฝนใหม่ ใบจึงจะงอกออกมาพร้อมทั้งออกดอก รากมีพิษ รับประทานเข้าไปทำให้มึนเมา ถึงตายได้
 

ลักษณะวิสัยที่พบในป่า

ลักษณะวิสัย

ใบอ่อน และ ดอก

ใบ

ดอก และ ใบ

ดอก

ดอก

ลำต้น  และ  ราก

ราก

สรรพคุณ    
              ยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานี  ใช้ ราก ต้มน้ำดื่ม ถ่ายพยาธิตัวจี๊ด นำรากผสมกับหญ้าหวายนาและชะอม ต้มน้ำดื่ม ถ่ายพยาธิตัวจี๊ด คั้นน้ำพอก แก้หิดเหา
              ตำรายาไทย  ใช้ ราก รสเมาเบื่อ ปรุงยารับประทาน แก้โรคผิวหนังผื่นคันน้ำเหลืองเสีย รมหัวริดสีดวงให้ฝ่อแห้งไป พอกทาแก้โรคผิวหนัง ฆ่าหิดเหา ฆ่าเชื้อพยาธิภายใน มะเร็งตับ ตำผสมน้ำฆ่าแมลง หนอนศัตรูพืช ทุบละเอียดแช่น้ำฟอกล้างผม ฆ่าเหา พอกแผลต่างๆ ฆ่าหนอน ใส่ปากไหปลาร้าฆ่าหนอน และใช้ทำลายหิดได้ นำรากมาโขลกบีบเอาน้ำหยอดแผลวัวควายซึ่งมีหนอนไช หนอนจะตายหมด

องค์ประกอบทางเคมี    
              รากพบแอลคาลอยด์ stemonine, tuberostemonine, stemonidine, isostemonidine สารอื่นที่พบ เช่น rotenoid compound, stemonacetal, stemonal, stemonone

ตัวอย่างพรรณไม้แห้ง : phar.ubu.ac.th/herb-thaiherbarium/