ผักกะเดียง

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
            ไม้ล้มลุก ทอดเลื้อยตามพื้นดิน ชูยอดตั้งขึ้น ลำต้นกลมเกลี้ยง แข็ง สูงประมาณ 10-100 เซนติเมตร มีรากออกตามข้อ ลำต้นเรียบหรือมีขนนุ่ม แตกแขนงมาก ใบเดี่ยว เรียงสลับเวียน รูปใบหอกถึงรูปรี โคนใบแหลม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ กว้าง 1-2.5 เซนติเมตร ยาว 1.5-5 เซนติเมตร ไม่มีหูใบ ดอกช่อ แบบช่อกระจะแยกแขนง หรือดอกเดี่ยว ช่อดอกยาวได้ถึง 5 ซม. ออกที่ซอกใบและปลายยอด มีดอกย่อยสมบูรณ์เพศจำนวนมาก ดอกย่อยขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. ก้านดอกย่อยยาว 1-3 มิลลิเมตร กลีบเลี้ยงสีเขียวรูปหอก มีขนนุ่ม วงกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก ขนาด 4.5-8 มิลลิเมตร เรียงสลับกับกลีบดอก ปลายกลีบแหลมด้านนอกมีขนปกคลุม กลีบดอก 5 กลีบรูปไข่ กลีบดอกสีน้ำเงินอมม่วง หรือสีม่วงอมเขียว กลางดอกสีขาว ขนาด 3-5 มิลลิเมตร เกสรเพศผู้ 5 อัน เรียงสลับกับกลีบดอก ก้านชูเกสรเพศเมีย 2 อัน อับเรณูสีแดงเข้ม  ผลแห้งแตก ทรงรี กว้าง 2.5 มม. ยาว 5 มม.  ห่อด้วยกลีบรองดอก มีกลีบเลี้ยงติดคงทน เมล็ดสีดำ รูปไข่แกมขอบขนาน ขนาด 0.3-0.4 มิลลิเมตร มีจำนวนมาก ชอบขึ้นบนดินชื้นและมีน้ำขัง ตามนาข้าว หรือแผ่คลุมผิวน้ำ พบตั้งแต่ระดับน้ำทะเล ไปจนถึง 1,000 เมตร ออกดอกช่วงเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ติดผลราวเดือนมกราคมถึงเมษายน ยอดอ่อนรับประทานได้เป็นผัก มีรสขมอ่อนๆ

ลักษณะวิสัย

ลำต้น ดอก และ ใบ

ดอก และ ใบ

ดอก

สรรพคุณ    
              ยาพื้นบ้านอีสาน     ใช้ ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม แก้ตาฟาง

              ตำรายาไทย            มีสรรพคุณบำรุงหัวใจ ตับ แก้เบาหวาน แก้ไข้มาลาเรีย ใช้ต้นสดต้ม 1 กำมือ ต้มน้ำดื่ม

                                             แต่คนคลอดบุตรใหม่ ไม่ควรรับประทาน  เพราะจะทำให้น้ำนมขม

              ประเทศอินเดีย        ใช้ ใบ เป็นยาพอก สำหรับฆ่าเชื้อ และสมานแผลพุพอง แผลอักเสบ

              ประเทศกัมพูชา       ใช้ ใบ รักษาอาการเกี่ยวกับลำไส้ผิดปกติ และใช้สมานแผล ฆ่าเชื้อ
   

ตัวอย่างพรรณไม้แห้ง : phar.ubu.ac.th/herb-thaiherbarium/