ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี

ชื่อสมุนไพร	ขี้อ้น
ชื่ออื่นๆ	กอมก้อลอดขอน (สุรินทร์), ขอบจักรวาล, ครอบจักรวาล, แสงอาทิตย์ (จันทบุรี), คืนหน (ประจวบคีรีขันธ์), หัสคุณดอกแดง (สตูล), อ้นแดง หงอนไก่ หัวไก่โอก (อุบลราชธานี) แก้มอ้น
ชื่อวิทยาศาสตร์	Pavonia rigida (Wall. ex Mast.) Hochr.
ชื่อพ้อง	Urena rigida
ชื่อวงศ์	Malvaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้พุ่ม ทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน ชูยอดตั้งขึ้น สูง 30-60 เมตร เปลือกต้นเหนียว สีน้ำตาลอ่อน กิ่งอ่อนและใบอ่อนมีขนสีน้ำตาลปกคลุม ลำต้นสีน้ำตาลแดงมีขนรูปดาว ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่หรือรูปโล่ กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 7-10 เซนติเมตร ฐานใบรูปหัวใจ ปลายใบแหลมหรือมน ขอบใบจักฟันเลื่อย มีขนรูปดาวที่ผิวใบทั้งสองด้าน มีต่อม 1 ต่อม ที่โคนเส้นกลางใบ เส้นใบและก้านใบมีสีแดง ก้านใบยาว 1-3 เซนติเมตร ดอกช่อกระจุกออกที่ซอกใบหรือปลายกิ่ง กลีบดอกสีชมพูหรือสีชมพูอมแดง ขนาด 4 เซนติเมตร กลีบดอกมี 5 กลีบ ปลายมน โคนเรียว ส่วนโคนกลีบดอกเชื่อมกับฐานหลอดเกสรตัวผู้ กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ ด้านนอกมีขน ริ้วประดับรูประฆัง ปลายแยกเป็นเส้นห้าแฉก เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก เชื่อมกันเป็นกลุ่มเดียว เกสรเพศเมีย มีก้านชูเกสรแยกเป็น 10 แฉก ผล เป็นผลแห้งแตกได้ ผิวมีขนเป็นริ้วประดับรูปถ้วยปกคลุม เมล็ดรูปไต พบตามป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง ออกดอกราวเดือนตุลาคมถึงมกราคม

ลักษณะวิสัย

ราก ลำต้น และ ใบ

ใบ

ดอก

ดอก และ ผล

ดอกตูม และ ผล

สรรพคุณ
              ยาพื้นบ้านอีสานใช้ ราก ต้มน้ำให้สตรีระหว่างอยู่ไฟหลังคลอดดื่ม และบำรุงโลหิต
              ประเทศลาว ราก ใช้รักษานิ่วในถุงน้ำดี โดยใช้ราก 100 กรัม ต้มรวมกับสมุนไพรอื่นอีก 4 ชนิด อย่างละเท่าๆกัน ต้มน้ำดื่ม

ตัวอย่างพรรณไม้แห้ง : phar.ubu.ac.th/herb-thaiherbarium/

ขี้อ้น

ขี้อ้น