คำเตี้ย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
             ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ฤดูเดียว สูงได้ถึง 30 เซนติเมตร ลำต้นตั้งตรง หรือทอดเลื้อยและชูยอดขึ้น ตรงปลายกิ่งเป็นเหลี่ยม ลำต้นกลม มีขนปกคลุม รากมีกลิ่นหอม ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานแกมไข่กลับถึงรูปใบหอก กว้าง 1-3 เซนติเมตร ยาว 2-5 เซนติเมตร แผ่นใบสีเขียวหรือออกม่วง ฐานใบรูปลิ่มและรูปหัวใจ ปลายใบมน เรียวแหลมหรือเป็นติ่งหนาม ขอบใบเรียบ ก้านใบยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ดอกช่อกระจะ ออกเป็นกระจุกสั้นๆ ที่ซอกใบ ยาว 0.5-1.5 เซนติเมตร ดอกย่อย 5-16 ดอก กลีบดอกสีขาวครีม มี 3 กลีบ เชื่อมกันที่ฐาน กลีบดอกคล้ายรูปดอกถั่ว สีขาว โคนกลีบสีเขียว กลีบบนมี 2 กลีบ รูปช้อนหรือรูปสามเหลี่ยม กลีบคู่ล่างมี 1 กลีบ รูปเกือบมน มีรยางค์คล้ายแปรง เกสรเพศผู้มี 8 อัน ติดกับกลีบดอก ไม่มีจานฐานดอก เกสรเพศเมียมีรังไข่เหนือวงกลีบ ขอบเป็นขนครุย มี 2 คาร์เพล กลีบเลี้ยงมี 5 อัน แยกกัน มี 2 ชั้น สีเขียว มีขนที่ขอบกลีบเลี้ยง กลีบคู่ข้างมี 2 กลีบ คล้ายกลีบดอก  ผลแห้งแตกแบบแคปซูล  แบน มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดสีดำ มีเยื่อหุ้มเมล็ด เมล็ดมีเยื่อที่ขั้ว ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด พบตามป่าเต็งรังและป่าสน ออกดอกราวเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน

ลักษณะวิสัย

ดอก และ ใบ

ดอก และ ใบ

ดอก และ ใบ

ดอก

ดอก

สรรพคุณ    
              ยาพื้นบ้านอีสานใช้ ทั้งต้น ต้มน้ำดื่มขับปัสสาวะ บำรุงกำลัง แก้ปวดเมื่อย เหน็ดเหนื่อย อ่อนเพลีย ร่างกายทรุดโทรม รักษาอาการหอบหืด ไอ ขับเสมหะเหนียวข้น ทั้งต้น ใช้เป็นยาเดี่ยวหรือผสมลำต้นม้ากระทืบโรง ต้มน้ำดื่ม บำรุงโลหิต บำรุงกำลังทางเพศ ทั้งต้น ผสมน้ำมันงา นำมานวดเส้น  ราก ต้มน้ำดื่ม บำรุงน้ำนม

การศึกษาทางเภสัชวิทยา
              สารสกัดน้ำจากทั้งต้นมีฤทธิ์ต้านการเจริญของเนื้องอกในหนู และเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งในหลอดทดลอง

ตัวอย่างพรรณไม้แห้ง : phar.ubu.ac.th/herb-thaiherbarium/