ทองหลางใบด่าง

ลักษณะภายนอกของเครื่องยา:

          ผิวเปลือกต้นสีเทา มีหนามเล็กแหลมคม เนื้อเปลือกสีเหลืองอ่อนถึงสีน้ำตาล

เครื่องยา เปลือกต้นทองหลางใบด่าง

เครื่องยา เปลือกต้นทองหลางใบด่าง

เครื่องยา เปลือกต้นทองหลางใบด่าง

ลักษณะทางกายภาพและเคมีที่ดี:

       ไม่มีข้อมูล

สรรพคุณ:

       ตำรายาไทย  เปลือกต้น รสเฝื่อนขม ต้มน้ำดื่ม แก้โรคตับ ลดไข้ แก้ปวดท้อง บดเป็นผงอุดฟันแก้ปวด แก้เสมหะ แก้ลมเป็นพิษ หยอดตาแก้ตาแดง ตาฝ้าฟางและตาแฉะ

      บัญชียาจากสมุนไพร: ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ระบุการใช้ทองหลางในตำรับ “ยาแก้ลมอัมพฤกษ์” มีส่วนประกอบของเปลือกต้นทองหลางร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ มีสรรพคุณบรรเทาอาการปวดตามเส้นเอ็น กล้ามเนื้อ มือ เท้า ตึงหรือชา

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา:

  ไม่มีข้อมูล

องค์ประกอบทางเคมี:

                   พบสารฟลาโวนอย์ กลุ่ม isoflavone จากเปลือกทองหลางใบด่าง ได้แก่

1.       5,4’-dihydroxy-8-(3,3-dimethylallyl)-2’'-methoxyisopropylfurano[4,5:6,7]isoflavone

2.       5,7,4’trihydroxy-6-(3,3-dimethylallyloxiranylmethyl)isoflavone

3.       5,4’-dihydroxy-8-(3,3-dimethylallyl)-2’'-hydroxymethyl-2'’-methylpyrano[5,6:6,7]isoflavone

4.       5,4’-dihydroxy-2’-methoxy-8-(3,3-dimethylallyl)-2'’,2'dimethyl pyrano[5,6:6,7]isoflavanone (Xiaoli, et al., 2006)

                        มีรายงานพบสารisoflavoneจากส่วนสกัดเมทานอลของเปลือกต้น ได้แก่ alpinum isoflavone, 6-hydroxygenistein, 3β,28-dihydroxyolean-12-ene และ epilupeol (Rahman, et al.,2010)

                        สารอื่นๆ ที่พบ ได้แก่ euchrenone b₁₀, isoerysenegalensein E, wighteone, laburnetin, lupiwighteone, erythrodiol และ oleanolic acid (Xiaoli, et al., 2006)

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

ฤทธิ์ป้องกันโรคกระดูกพรุน

      ศึกษาผลของสารสกัดเปลือกต้นทองหลางใบด่างด้วย 65% เอทานอล ต่อภาวะกระดูกพรุนของหนูขาวที่ถูกตัดรังไข่ โดยป้อนสารสกัดทองหลางใบด่างในขนาดต่ำ 300 mg/kg และขนาดสูง 600 mg/kg แก่หนูขาวเพศเมีย ทุกวันเป็นเวลา 14 สัปดาห์ พบว่าสามารถป้องกันภาวะกระดูกพรุนในหนูที่ถูกตัดรังไข่ได้ เนื่องจากการขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนมีผลต่อการสูญเสียมวลกระดูก จากการทดสอบพบว่า สารสกัดขนาดต่ำสามารถป้องกันการลดลงของระดับแคลเซียมในเลือด และลดการขับแคลเซียมออกทางปัสสาวะ ขณะที่สารสกัดขนาดสูง จะลดการขับออกของแคลเซียมทางปัสสาวะเท่านั้น ไม่มีการเปลี่ยนแปลงของระดับฟอสฟอรัสในเลือด การวัดระดับของสาร osteocalcin (OCN) และ alkaline phosphatase (ALP) ในเลือด ซึ่งเป็นสารที่บ่งชี้การรวมตัวของมวลกระดูก พบว่าเพิ่มขึ้น 80% และ 55% ตามลำดับ สารสกัดสามารถปกป้องกระดูก โดยลดการสลายของกระดูกเนื้อโปร่ง (trabecular  bone) ซึ่งเป็นกระดูกที่อยู่ด้านใน มีลักษณะสานกันเป็นโครงตาข่าย ทำหน้าที่กระจายแรงในการรับน้ำหนัก ภายในช่องว่างระหว่างเนื้อกระดูกมีหลอดเลือด และไขกระดูกบรรจุอยู่ และเพิ่มมวลของกระดูกเนื้อโปร่ง เมื่อทดสอบโดยใช้กระดูกหน้าแข้ง (tibea) ของหนู โดยออกฤทธิ์ได้เช่นเดียวกับฮอร์โมน estradiol นอกเหนือจากนั้นสารสกัดทั้งสองขนาด มีผลต่อการต้องเพิ่มแรงที่ใช้ ในการทำให้กระดูกต้นขา (femur) ของหนูแตก เนื่องจากสารสกัดทำให้กระดูกส่วนนี้มีความแข็งแรงมากขึ้น ดังนั้นสารสกัดจากเปลือกต้นทองหลางจึงมีศักยภาพในการนำมาใช้เป็นการทดแทนฮอร์โมน สำหรับป้องกัน และรักษาภาวะกระดูกพรุนในช่วงหมดประจำเดือนได้ (Zhang, et al., 2007)

      ฤทธิ์ของสารสกัด 65%เอทานอล จากเปลือกต้นทองหลางใบด่าง ต่อการยับยั้งการสูญเสียมวลกระดูก ในหนูขาวเพศเมีย สายพันธุ์ Sprague–Dawley ที่ถูกตัดรังไข่  ให้ได้รับสารสกัดทองหลางใบด่างในขนาดต่ำ (200 mg/kg),ขนาดปานกลาง (500 mg/kg) และขนาดสูง (1000 mg/kg) จากนั้นศึกษาคุณสมบัติของกระดูก ผลการทดสอบพบว่าสารสกัดทองหลางใบด่างในขนาดสูง สามารถลดการขับแคลเซียม และฟอสฟอรัส ทางปัสสาวะ ซึ่งสารทั้งสองเป็นองค์ประกอบสำคัญในกระดูก นอกจากนั้นสารสกัดยังทำให้ระดับแคลเซียม และฟอสฟอรัสในเลือดคงที่ และมีผลทำให้โครงสร้างภายใน ของกระดูก trabecular (กระดูกเนื้อโปร่ง)และกระดูก cortical (เนื้อกระดูกส่วนทึบแน่น) คงรูปดีขึ้น จากการศึกษานี้จึงสรุปได้ว่าสารสกัดจากทองหลางใบด่างสามารถป้องกันกระดูกพรุนในหนูที่ถูกตัดรังไข่โดยมีกลไกยับยั้งกระบวนการสลายกระดูก โดยทำให้การทำงานของ osteoclast (เซลล์กระดูกแข็ง) เป็นปกติ (Zhang, et al., 2010)

ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ

       ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระในหลอดทดลองของสารสกัดจากส่วนเปลือกต้นทองหลางใบด่าง ด้วยวิธีการจับอนุมูลอิสระ 1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl (DPPH) พบว่าสารสกัดทั้งหมด 4 ชนิด ได้แก่ methanol,n-hexane, carbon tetrachloride และ  chloroform มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระในระดับปานกลาง  (IC₅₀เท่ากับ 82.35-484.4 ug/ml) ในขณะที่สารบริสุทธิ์ที่แยกได้จากเปลือก 3 ชนิด ได้แก่ 4',5,7-trihydroxy-8-prenyl isoflavone, alpinum isoflavone และ  6- hydroxygenistein มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง โดยมีค่า IC₅₀ เท่ากับ  6.42, 8.30 และ 8.78 ug/ml ตามลำดับ เมื่อเปรียบเทียบกับสารมาตรฐาน ได้แก่ tert-butyl-1-hydroxytoluene (BHT) มีค่า IC₅₀ เท่ากับ 5.88 ug/ml การทดสอบฤทธิ์ในการยับยั้งเอนไซม์ β-glucosidase ของสารสกัดทั้ง 4 ชนิด ได้แก่ methanol,n-hexane, carbon tetrachloride และ chloroform พบว่าสามารถยับยั้งได้  34.75, 95.04, 91.49 และ 55.32% ตามลำดับ เบต้ากลูโคซิเดส เป็นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับขบวนการต่างๆของไกลโคโปรตีน การยับยั้งเอนไซม์นี้ จะมีผลต่อฤทธิ์ทางชีวภาพหลายประการ เช่น antiviral, antiadhesive, antibacterial, antimetastatic, immunostimulatory agents เป็นต้น (Rahman, et al., 2010)

การศึกษาทางคลินิก:

  ไม่มีข้อมูล

อาการไม่พึงประสงค์:

  ไม่มีข้อมูล

การศึกษาทางพิษวิทยา:

          การศึกษาพิษเฉียบพลันของสารสกัดน้ำจากเปลือกทองหลางใบด่าง ทดสอบในหนูขาวเพศผู้สายพันธุ์ Wistar ป้อนสารสกัดด้วยน้ำจากทองหลางใบด่าง เพียงครั้งเดียว ในขนาด 500, 1000 และ 2000 mg/kg แก่หนู 3 กลุ่ม (ในแต่ละกลุ่มมีหนู 5 ตัว) สังเกตผลอย่างต่อเนื่องเป็นเวลา 3 ชั่วโมง และถูกสังเกตเป็นระยะต่อไปอีก 6 ชั่วโมง ของการได้รับสารทดสอบ บันทึกอัตราการตาย และพฤติกรรมทั่วไปของหนูเป็นระยะเวลา 24 ชั่วโมง ผลการศึกษาพิษเฉียบพลันพบว่าไม่มีการตายของหนู เมื่อให้สารสกัดน้ำจากเปลือกทองหลางใบด่าง ในขนาดสูงถึง 2000 mg/kg ไม่มีหนูตาย ไม่พบอาการง่วงนอน ไม่มีผลต่ออัตราการหายใจ และไม่มีอาการพิษเกิดขึ้น ไม่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของหนู และเนื้อเยื่อไม่เปลี่ยนแปลง มีรายงานระบุว่า สารทดสอบที่ให้ทางปาก มีค่า LD ₅₀ มากกว่า  1000 mg/kg มีพิษในระดับต่ำ และมีความปลอดภัย จึงเป็นหลักฐานที่สนับสนุนว่า สารสกัดจากเปลือกทองหลางใบด่างสามารถใช้ได้อย่างปลอดภัยในขนาดสูงถึง 2,000 mg/kg (Anupama, et al., 2012)

     เอกสารอ้างอิง:

1. Anupama, V, Narmadha R, Gopalakrishnan VK, Devaki K. Enzymatic alteration in the vital organs of streptozotocin diabetic rats treated with aqueous extract of Erythrina variegata bark. Int J Pharm Pharm Sci. 2012;4(1):134-147.

2. RahmanMZ,  Rahman  MS, KaisarA, HossainA, Rashid MA. Bioactive isoflavones from Erythrina variegata L. Turk J Pharm Sci. 2010;7(1): 21-28.

3. Xiaoli L, Naili W, Sau WM,Chen ASC, Xinsheng Y. Four new isoflavonoids from the stem bark of Erythrina variegata. Chem Pharm Bull. 2006;54(4): 570-573.

4. Zhang Y, Li Q, Li X, Wan H-Y, Wong M-S. Erythrina variegata extract exerts osteoprotective effects by suppression of the process of bone resorption. British journal of nutrition. 2010;104: 965-971.

5. Zhang Y, Li X-L, Lai W-P, Chen B, Chow H-K, Wu C-F, et al. Anti-osteoporotic effect of Erythrina variegata L. in ovariectomized rats. J Ethnopharmacology. 2007; 109:165-169.

ข้อมูลตำรับยาแก้ลมอัมพฤกษ์  : phar.ubu.ac.th/herb-thairemedy/